مقاله مضاربه

مقاله مضاربه

متن ابتدایی:

مقدمه

در فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی[1] آمده است:

«مضاربه مشتق است از «ضرب در ارض» یعنی راه رفتن و سفر كردن در زمین بدین لحاظ كه در مضاربه شخص عامل به منظور تجارت و تحصیل ربح به مسافرت مبادرت می نماید و چون سفر به سرمایه مالك و اقدام عامل انجام می گیرد یعنی هر یك از آنها در این عمل مدخلیت و تأثیر دارند بدین جهت معنی مقاعله (مضاربه) تحقق دارد. از مضاربه به «قراض»  نیز تعبیر شده است و لفظ قراض مأخوذ است. از قرض یعنی قطع و جدا نمودن بدین لحاظ كه گوئی صاحب مال قطعه ای از مال خویش را جدا می كند و به عامل می دهد و یا قطعه ای از ربع را جدا ساخته و درمقابل عمل به وی میدهد. بدین ترتیب مضاربه یا قراض این است كه شخص مالی را به دیگری دهد تا با آن تجارت نماید و در مقابل حصه ای از ربع مانند نصف یا ثلث مثلاً از آن وی باشد و به عبارت دیگر مضاربه عقدی است شرعی كه غرض از آن تجارت انسان به مال غیر دیگری است و ربع مشترك  می باشد، مالك یا صاحب مال را مقارض (مضارب) می گویند و عامل را مقار‏‎‎ض و نیز مضارب می نامند.»

[1] - فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی (در باب معاملات) تحقیق و نگارش محسن جابری عربطو، انتشارات امیركبیر سال 1362، صفحه 164.

طبق قانون مدنی:

«مضاربه عقدی است كه به موجب آن احد از متعاملین سرمایه می دهد با قید اینكه طرف دیگر با آن تجارت كرده و در سود آن شریك باشد. صاحب سرمایه مالك و عامل مضارب نامیده می شود. سرمایه مضارب باید وجه نقد باشد.»

ویژگی های مضاربه

 عقد مضاربه دارای خصوصیات ذیل است:

1-  مضاربه از جمله عقود جایز است و از این رو هر یك از طرفین اختیار فسخ قرارداد را دارند مگر اینكه در قرارداد شرط دیگری تعیین شده باشد. در معاملات بانكی معمول است متن قراردادهای مضاربه را به ترتیبی تنظیم نمایند كه عامل با امضای قرارداد شرط ترك فسخ قرار داد را تا زمان تسویه كامل آن از جانب خود بپذیرد.

2-  مضاربه از جمله از جمله تسهیلات كوتاه مدت حداكثر یكساله [1] است كه بانك بر اساس آن میتواند منحصراً جهت گسترش امور بازگانی به عنوان مالك سرمایه نقدی لازم برای انجام یك معامله تجاری را در اختیار متقاضی به عنوان عامل اعم از اینكه شخص حقیقی یا حقوقی باشد، قرار می دهد تا سود حاصله را نسبت از پیش توافق شده با یكدیگر تقسیم نمایند.

3-  در مضاربه، نقش مالك و عامل كاملاً از یكدیگر جداست و دراین رابط تأكید و تصریح بر این است كه مالك فقط سرمایه را تأمین نموده و به هیچ عنوان وظایف عامل را بر عهده نگیرد. به عبارت دیگر امكان عاملیت برای بانكها در قرار دادهای مضاربه وجود ندارد. در مقابل عامل نیز تنها وظیفه عاملیت را بر عهده دارد و حتی اگر در جریان عقد مضاربه، خود هزینه هایی را تقبل نماید موجبی برای تأمین نقش مالك نخواهد بود.

4-  سرمایه و به اصطلاح فقهی «رأس المال» مضاربه حتماً باید نقدی و عین باشد و یكجا تأمین شود. بدین ترتیب مضاربه به منفعت یا دین صحیح نمی باشد

[1] - در موارد استثنائی، سنت مذكور با اجازه بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران قابل افزایش می باشد.

ضوابط اجرائی:

معاملات مضاربه فقط در مواردی كه خرید و فروش كالا مستلزم هیچگونه تغییرات ظاهری و ماهوی نباشد قابل انجام می باشد.

مضاربه برای خرید و فروش كالا درداخل كشور «مضاربه بازرگانی داخلی» و جهت ورود كالا از خارج به منظور فروش در  كشور «مضاربه وارداتی» و جهت صدور كالا به خارج از كشور «مضاربه صادراتی» نامیده می شود.

اعطای تسهیلات مضاربه برای خرید و فروش كلی و یا جزئی كالا باید از راستای سیاست های بازرگانی دولت صورت گرفته و در این ارتباط مدنظر باشد كه:

اولاً-انجام مضاربه وارداتی با بخش خصوصی مجاز نمی باشد.

ثانیاً- تعاونی های قانونی توزیع و مصرف در استفاده از تسهیلات  مضاربه از اولویت برخورداند.

...

متن پایانی:

پرداخت بابت معاملات سلف:

   مبلغ پرداختی بابت بهای پیش خرید محصولات مورد معامله به شرح ذیل در دفاتر منعكس می شود:

بدهكار: حساب معاملات سلف.

بستانكار: حساب صندوق یا حساب گیرنده وجه.

د- تحویل كالا:

   پس از تحویل كالا، اسناد ذیل صادر می شود:

بدهكار: حساب كالا- معاملات سلف

بستانكار: حساب- معاملات سلف.

چنانچه بانك برای محصولات تولیدی خریداری به هر عنوان هزینه های از قبیل حمل و نقل و انبارداری بیمه و پرداخت نماید به شرح ذیل در حسابها منعكس می گردد:

بدهكار: حساب كالا- - معاملات سلف.

بستانكار: حساب صندوق و یا حساب گیرنده وجه.

هـ – برگشت حساب های انتظامی :

     پس از تحویل كالا به بانك توسط مشتری حسابهای انتظامی قرارداد وثائق برگشت می شود.

فروش كالا:

   پس از فروش محصولات تولیدی برحسب مورد عملیات حسابدرای به شرح ذیل در دفاتر منعكس می گردد:

بدهكار: حساب صندوق یا حساب جاری خریدار.

بستانكار: حساب كالا - معاملات سلف.

در صورتیكه مانده نهائی حساب كالا بستانكار باشد حاصل سود بوده و به شرح ذیل در دفاتر ثبت می شود:

بدهكار: حساب كالا – معاملات سلف.

بستانكار: درآمد معاملات سلف.

و چنانچه مانده نهائی حساب كالا بدهكار باشد ماحصل زیان بوده و به شرح ذیل در دفاتر منعكس می شود:

بدهكار: حساب زیان معاملات سلف.

بستانكار: حساب كالا- - معاملات سلف.

ز- عدم تحویل كالا:

     در صورتیكه در مهلت مقرر كالا به بانك تحویل نگردد و مبلغ پرداختی بابت پیش خرید محصولات تولیدی وصول نگردد حساب پیش خرید محصولات تولیدی باید به حساب مطالبات معوق منتقل گردد.