پروژه مرکز همایش های مشهد با رویکرد اصول پایدار در معماری ایران

طرح نهایی دوره کارشناسی مرکز همایش های مشهد با رویکرد اصول پایدار در معماری ایران

پیشگفتار

مشارکت به معنای عام خود از گذشته های بسیار دور در زندگی انسان وجود داشته ولی به معنای جدید خود بخصوص در عرصه ی سیاست پس از جنگ جهانی دوم در جهان غرب آغاز شده و به شرق گسترش یافت.

این مشارکت در بعضی کشورهای صنعتی جهان (بخصوص آنهایی که در جنگ شکست خورده بودند) در زمینه ی اقتصاد و صنعت آغاز شد تا مردم را در حاکمیت شریک سازند و پایه های اقتصاد و صنعت مستحکم گردد و به اقتدار حکومت ها کمک کند و به حاکمیت مشروعیت بخشد. (نظر به تئوری ایجاد تمدن های بزرگ پس از جنگ های بزرگ)

دخالت آگاهانه ی مردم در تمام عرصه های زندگی امروزه شرایطی را می تواند به وجود آورد که آنها بتوانند در سرنوشت خود مداخله نمایند.

در ایران مشارکت های سنتی در امور شهر و امور مذهبی از گذشته وجود داشته و با وجود تمام

دگرگونی های صدساله ی اخیر ایران هنوز هم با قدرت در شهرها و روستاهای دور و نزدیک وجود دارد.

عزاداری های مذهبیساختن مسجد نمونه هایی از این مشارکت های مردمی اند که به صورت سنتی اتفاق می افتد.

مشارکت های مردمی جدید را می توان برنامه هایی دانست که دولت برای تحقق اهداف خاص خود به کار می گیرد و با ساماندهی و برنامه ریزی های لازم تلاش دارد تا در زمینه هایی که در زندگی اجتماعی جامعه پیشینه ای داشته، مشارکت مردمی را جلب کند.

برای نمونه تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا از تلاش های دولت برای جلب مشارکت مردمی در اداره مور شهرهاست.

از نظر تاریخی می توان آغاز الگوی مشارکتی جدید اداره امور شهرها در ایران را انقلاب مشروطیت در سال 1287 ه .ش دانست. در واقع تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب قانون اساسی و متمم آن، خود نخستین تجربه های مشارکتی به شمار می روند، موضوعی که با توجه به خودکامگی همیشگی نظام سیاسی ایران قبل از انقلاب بی سابقه می نمود.

با توجه به افزایش جمعیت شهرنشین از سال 1335 و ازدیاد شهرها هنوز قسمت اعظم جامعه سنتی از اصول شهروندی بی بهره اند. گسترش کالبد شهر، پیچیدگی و تنوع روابط اجتماعیاقتصادی و سیاسی و فرهنگی در شهر از جمله مشکلاتی است که مدیریت شهری ایران با آن درگیر است.

بدون شک فرهنگ شهروندی در شهرهای ایران هنگامی تحقق خواهد یافت که به شهروندان مسئولیت شرکت در اداره امور جامعه واگذار شود.

طرح موضوع و اهمیت آن

حیات مدنی از جدی ترین موضوعاتی است که به جامعه ی بشری رنگ و بوی انسانی و حرکت و رشد می بخشد و فضای شهری از جمله فضاهایی است که حیات مدنی در آن جریان یافته وحادثه ها وواقعه ها رخ می دهند.

وقایع و حوادث حیات مدنی را به حیات واقعه ای تبدیل نموده و سبب می گردند خاطره ها شکل گیرند. بنابراین فضای شهر مکان اصلی حیات واقعه ای است و محل انباشت خاطره های فردی و جمعی.

با توجه به افزایش جمعیت شهرنشین در ایران و روند رو به رشد آن نیاز به تبادل اطلاعات و مراودات فرهنگی در جهت بهتر شدن اداره ی امور شهرها امری لازم و ضروری می نماید.

اداره ی امور شهرها می تواند به صورت دولتیمردمی که چیزی جز کنشی متقابل از روابط رسمی و غیررسمی نیست اتفاق بیفتد زیرا حکومت ها تنها و بدون حضور مردم نمی توانند حکومت کنند و برای اداره ی امور به مردم متکی اند. بنابراین تنها بخشی از تصمیم گیری ها و فعالیت های مختلف مربوط به زندگی شهری می تواند به صورت رسمی و دولتی اتفاق افتد و سایر تصمیمات مرتبط با حیات مدنی شهرها باید به وسیله مردم و با مشارکت عمومی به وقوع بپیوندد.

چیستی پروژه:

مرکز همایش های مردمی فضایی عمومیمردمی در عین حال دارای رسمیت جهت فرآیندها و روابط رسمی و غیررسمی و کنش و واکنش مردم و دولت از طریق گفتمان می باشد.

مرکز همایش های مردمی مشهد به منظور پاسخگویی به برخی نیازهای فرهنگیاجتماعی و تأمین مکانی مناسب و در خور شخصیت شهر مشهد به عنوان بزرگترین شهر مذهبی کشور و یکی از کلان شهرهای ایران جهت برگزاری جلسات و همایش ها و سمینارها و سایر فعالیت های مردمی و جمعی و مکانی جهت استقرار نهادهای مردمی (NGO) ها و تشکل ها و نمایندگی ارگانهای دولتی و غیردولتی مختلف مرتبط با مردم در نظر گرفته شده است.

با توجه به معنای معماری گذشته ی ایران از جهت ایجاد فضاهای شهری و هسته های کالبدی محلی و اجتماعی لزوم بررسی الگوبرداری از نظام و اصول پایدار معماری در این دوره خالی از اهمیت نیست و نیز کوششی است در جهت هویت مند نمودن فضای معماری در قالب یک معماری ایرانی در دوره ی معاصر.

در این راستا لازم است به بازشناسی مختصر موضوعاتی چون مردم، فرهنگ، پیشینه ی تمدن، هویت، هویت مندی فضا، تبادل فرهنگی مردم، شهرنشینی، سنت ها و ارزش ها، جنبش های اجتماعی، فضای شهری گذشته و امروز ویژگی های عام و خاص فضای جمعی و ... پرداخته شود.

ویژگی های عام فضاهای جمعی

فضای جمعی از دورترین دوران تمدن بش در ابتدایی ترین نوع استقرارها تا روستاها و شهرها به هدف ایجاد امکان برخورد و زندگی مشترک انسان ها شکل گرفته اند. در طول شکل گیری زندگی شهری همواره مرز بین فضاهای خصوصی و جمعی قابل تشخیص است. فضاهای جمعی به اشکال، ابعاد و نام های مختلف صحنه هایی هستند برای انجام فعالیت های گوناگون مراسم و جشن ها و یا سایر فعالیت های تجاری، فرهنگی و ... .

این فضاها عمدتا به دو گروه تقسیم می شوند:

اول: فضاهایی که از سهم زندگی جمعی لحظاتی را دربرگینرد که مردم درحرکت و رفت و آمد هستند. (خیابان ها، گذرگاه ها و بندرگاه ها و ...)

دوم: فضاهایی که مقصد هستند یعنی در آن ها به هدف خاصی توقف می کنیم (میدام ها، کاروانسراها، بازارها و ...) اگرچه اغلب این فضاها با معماری خصوصی یعنی خانه ها و مغازه ها شکل گرفته اند ولی عملکرد آن ها زندگی جمعی است.

یا Piazza نوعی از فضای جمعی که در فرهنگ ما میدان و در سایر زبان ها پیاتزا نامیده می شود. از نظر کالبدی فضاهای ساخته شده ای هستند که گاه با square اشکال ساده شروع و تدریجا غنی می گردند و گاه از پایه با شکوهمندی به صورت نمایی بنا می شوند.

اشکال این فضاها می تواند منظم یا غیرمنظم با بدنه های کوتاه یا بلند، مداوم یا منقطع و محصور یا نیمه محصور باشد یا کلا از طریق عناصری مثل یک چشمه، مجسمه، ستون و ... در وسط تعریف گردند. در شهرها و مجموعه های کوچک غالبا تنها یک فضای جمعی و در شهرهای بزرگ تعداد بیشتری از این گونه فضاها وجود دارد.

نمونه دیگری از فضاهای جمعی بازار می باشد. بازار بارزترین نماد زندگی شهروندی و مکان همگانی شهروندان است. بازارها به طور مستمر در دل شهرها ایران رشد کرده و نقش تعیین کننده در شکل دادن به شالوده کالبدی آن ها را داشتند.

از مشخصات عملکردی چنین فضاهایی جمعی این است که فرد یا جمع می توانند آزادانه برای گردش یا خرید و هواخوری و یا ملاقات با دیگران و بالاخره هر نوع وقت گذرانی در اوقات مختلف به آن جا بروند. علاوه بر عملکردهای آزاد فضاهای جمعی دارای عملکردهای برنامه ریزی شده مانند جشن ها، نمایشات، اعتراضات جمعی، استقبال از قهرمانان، تجدیدخاطره پیروزی ها، کشتارها و جایگزین کردن آن می باشند.

چه بسا اتفاق می افتد فضای جمعی برای منظور خاصی ساخته می شود و در دوران بعد به هدف دیگری مورد استفاده قرار می گیرد ولی به هر حال و در یک کدام فضای جمعی به منزله تالویی است که وقایع اجتماعی روی آن به تصویر کشیده می شوند.

عمده ترین عنصر حیات بخش فضای جمعی انسان است و این مردم هستند که با حضور خود به این فضاهای زندگی می بخشند. بنابراین فضاهای جمعی باید قابل دسترس و لذت بخش بوده و به استفاده کنندگان نشان احساس امنیت کامل بدهند در غیر این صورت محیط هایی خواهند بود با کلکسیونی از ساختمان ها و سایر عناصر شهری که با صحنه سازی تئاتر تفاوت چندانی ندارند. نهایتا این که باید ویژگی بنیادی فضای جمعی شهری را جوابگویی به نیازمندی های مردم دانست و پرداختن به آن را تنها به معنی آراستن این که امروز نقش جدی در زندگی شهری دارند به هیچ وجه جای فضاهای جمعی از نوع میدان ها را نمی گیرند زیرا برای استفاده هر روزه نبوده و به همین دلیل به تعداد محدود و در فاصله های نسبتا زیاد با سکونتگاه ها قرار دارند.

امروز اگرچه مجموعه های شهری نسبت به گذشته از نظر عملکرد و تعداد عناصر بسیار پیچیده بوده و پیدا کردن راه حل های تازه و امروزی برای ایجاد این نوع فضاها کار آسانی نیست، بازنگری و شناخت دقیق این عنصر شهری و احیای آن در بافت شهر از وظایف جدی طراحان شهری به شمار می رود.

سرفصل مطالب پروژه

فصل اول: شناخت مراکز همایش

فصل دوم: بررسی تعاریفو ضوابط عملکردی کیفی، فضاهای مرکز همایش

فصل سوم : نیازهای فضایی ولازمه های کلی مراکز گردهمایی

فصل چهارم: بررسی فضاهای جمعی و سابق آنها در ایران و جهان

فصل پنجم :بررسی اجمالی اصول پایدار درمعماری ایران