پایان نامه سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

پایان نامه بررسی سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

مصطفی کمال آتاتورک در اثر اقدامات تدریجی و آشکار توانسته بود به عمر امپراطوری عثمانی پایان دهد و کشور کوچک ترکیه را بنیان نهد، بر آن شد تا کشور ترکیه را در مسیر نوسازی قرار دهد؛ نوسازی که مصطفی کمال خواستار آن بود، در واقع غربی سازی بود و در این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت. وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه گسترده با مذهب و نیروهایی مذهبی انجام داد و اسلام رسمی را بطور کامل از جامعه ترکیه پاک کرد. در کنار اقدامات مصطفی کمال؛ وابستگی روحانیون سنی به دولت و عدم استقلال سیاسی و مالی این زمینه را برای مصطفی کمال فراهم آورد تا بتواند با ترکیب سیاست پنهان و آشکار ترکیه را به یک کشور سکولار تبدیل کند.

از طرف دیگر در ایران نیز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه ایران را همانند ترکیه بسوی تمدن و نوسازی هدایت کند. در راستای چنین اقدامی طبیعی بود که از طرف روحانیون که به عنوان ترویج دهندگان دین در جامعه محسوب می شدند، در مقابل چنین اقدامی مقاومت صورت گیرد، استقلال سیاسی، اقتصادی به روحانیون این کمک را می کرد تا در مقابل سیاستهای نوسازی رضاشاه که توأم با دین زدایی بود مقاومت کنند.

استقلال یکی از بزرگترین امتیازات روحانیت شیعه در مقایسه با روحانیت سنی است. چه در دوره صفویه، چه در دوره هایی افشاریه و زندیه و قاجاریه و چه در دوره پهلوی، روحانیت اگر چه متفاوت اندیشیدند ولی هیچ گاه زیر بار زور و دستور و ابلاغیه و فرمان شاهی نرفت. نتنها این وضعیت و آرمان را حفظ کرد بلکه در شرایط مقتضی با قدرت ظالمانه مبارزه کرد و برای ایجاد فضایی مساعد تر برای دینداری و دین مداری ، با حاکمان در افتاد و نهایتاً کوشید تا نظامی اسلامی برمبنای دین و مردم تأسیس کند . از دوره های بسیار سخت و طاقت فرسا برای روحانیت ، دوره حکومت بیست ساله رضاخان بود . در این دوره روحانیت با شدیدترین برخوردها وعمیق ترین موانع مواجه شد . رضاخان که سودای ترقی و پیشرفت ایران به مانند کشورهای اروپایی را درسر داشت ، سعی می کرد مهمترین موانع را که به زعم او مذهب و روحانیت بود ، از میان بردارد . او علاوه بر مقابله های خشن و زورمندانه با روحانیت ، بر آن بود تا تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف کند . رضاشاه برای از بین بردن مذهب و نیروهایی مذهبی از تمام امکانات استفاده می کرد تا هرچه زودتر به زعم خویش کشور را به دروازه های ترقی برساند.

در پایان نامه حاضر با مطالعه اقدامات ضد دینی در ایران و ترکیه که نهایتا جامعه را به سوی سکولاریسم هدایت می کرد، آشنا خواهیم شد و همچنین در این پژوهش سیاست های رضاشاه و آتاتورک را در مقابل مذهب و نیروهایی مذهبی بصورت مقایسه ای بررسی خواهیم کرد.

کشف حجاب

کشف حجاب که یک تهاجم بنیادی به فرهنگ اسلامی محسوب می شود طرحی استعماری بود که رضاخان مجری آن بود. استعمار در پی یافتن راههایی تهاجم به فرهنگ غنی انسان ساز اسلام و مقابله مستقیم با گسترش تعالیم مقدس آئین الهی، سیاست شیطانی اسلام زدایی را در سه کشور افغانستان، ترکیه و ایران به اجرا گذاشت و مبارزه ای جدی و پی گیر را با مظاهر اسلام و هر چه که رنگ و صبغه دین و دین باوری داشت آغاز نمود.

رضاخان بعد از بازگشت ازترکیه ،سعی داشت بیش از پیش،آداب و رسوم و خوصیات غرب را در این کشور رواج دهد و هر گونه مانع را بردارد.

... این چادر چاقچورها را چطور میشود از بین برد؟ ... از وقتیکه به ترکیه رفتم و زنهای آنها را دیدم که پیچه وحجاب را دور انداخته و دوش به دوش مردها کار می کند دیگر از هر چه زن چادری بود بدم آمده است... .

مخبر السلطنه هدایت که شش سال سمت رئیس الوزرایی رضا شاه را داشت در این زمینه نوشته است :

برداشتن حجب و حیا سوغات آنکارا بود و معروف است که جوجه را آخرپائیز میشمرند فکر شباهت به اروپاییها از آنکارا بر پهلوی ها آمد.

محمود جم نخست وزیر در پاسخ رضاشاه که می گوید : چطور است که این تحول را از اندرون دربار شروع کنیم؟می گوید :

اگر اجازه بفرمائید در روز افتتاح دانشسرای مقداماتی تهران علیاحضرت ملکه و علیا حضرت شاهدخت ها به اتفاق اعلیحضرت در محل جشن حاضر شوند . ضمناً به همه بانوان وزراء و رجال نیز دستور خواهم داد که بدون حجاب در این جشن حضور یابند.

دردانشسرای مقدماتی جشنی برپا شد و خود رضاخان حاضر گردید تا زن و دخترهایش بدون حجاب شرکت کردند و سعی نمود به موضوع، جنبه تبلیغات بدهد. درهمین جشن بود که وزرا و وکلا نیز زنهای خود را بدون حجاب آورده بودند و مسأله زن را با عنوان باز یافتن حقوق زن همراه ساختند. گفته شد تاکنون نصف جمعیت به حساب نمی آمده؛ چرا که در پرده به سر می برده است. رضاخان سخنرانی کرد و همه را به کشف حجاب تشویق نمود و بعد هم جشنی در مجلس شورا برقرار گردید که تمام نمایندگان با بانوان خود در جشن نهضت زنان شرکت کردند تلگراف ها مبادله شد و از آن به بعد معمول گردید که جشنهایی برپا گردد و مزایای کشف حجاب گفته شود و بلاخره چون این جشنها در توده مردم اثر نداشت و کاربه تهدید و ارعاب و حبس کشید، پاره کردن چادر و روسری رواج یافت و مأموران شهربانی و آگاهی ، رذیلانه ترین کارها را در این راه انجام دادند...

فهرست مطالب پایان نامه دانلودی

چکیده

فصل اول : کلیات

۱-۱) بیان مسأله

۲-۱) بررسی سوابق و ادبیات موضوع

۳-۱) اهداف پژوهش

۴-۱) اهمیت پژوهش

۵-۱) پرسش پژوهش

۱-۵-۱) پرسش اصلی

۲-۵-۱) پرسش های فرعی

۶-۱) فرضیه

۷-۱) تعریف متغیرها و مفاهیم وعملیاتی

۸-۱) روش پژوهش

۹-۱) سازماندهی پژوهش

فصل دوم : دیدگاه های نظری

۱-۲) تعریف نوسازی

۱-۲-۲) نوسازی روانشناختی

۲-۲-۲) نوسازی اجتماعی

۳-۲-۲) نوسازی سیاسی

۱-۳-۲) آگوست کنت (۱۷۹۸-۱۸۵۷)

۲-۳-۲) کارل مارکس (۱۸۱۸-۱۸۸۳)

۳-۳-۲) هربرت اسپنسر(۱۸۲۰-۱۹۰۳)

۴-۳-۲) امیل دورکیم(۱۸۵۸-۱۹۱۷)

۵-۳-۲) ماکس وبر (۱۸۶۴-۱۹۲۰)

۶-۳-۲) تالکوت پارسونز

۱-۶-۳-۲) تیپ بندی جوامع از نظر پاسونز

۷-۳-۲) نیل اسملسر

۸-۳-۲) برینگتون مور

جمع بندی

فصل سوم : سیاست های ضد مذهبی رضاشاه در ایران

۱-۳) کودکی رضاخان

۲-۳) دیدگاههای مختلف در مورد زمینه وقوع کودتای ۱۲۹۹٫

۴-۳) گفتمان فکری غرب و ورود آن به ایران

۱-۴-۳) آخوند زاده (۱۸۱۲-۱۸۷۸م|۱۲۲۸-۱۲۹۵ق)

۲-۴-۳) میرزا ملکم خان (۱۸۳۳-۱۹۰۹|۱۲۴۹-۱۳۲۶ق)

۳-۴-۳) عبدالرحیم طالبوف (۱۸۳۴-۱۹۱۱م|۱۲۵۰-۱۳۲۹ق)

۱-۴-۴-۳) طالبوف : دین و روحانیت

جمع بندی

۱-۵-۳) رضاخان و مذهب

۲-۵-۳) سیاست ضد مذهبی رضاشاه

۳-۵-۳) مقابله با روحانیت

۴-۵-۳) مقابله با مذهب

۱-۶-۳) کشف حجاب

۲-۶-۳) قیام مسجد گوهرشاد

۳-۶-۳) طرح متحدالشکل البسه

۴-۶-۳) دانشکده معقول و منقول

۵-۶-۳) مؤسسه وعظ و خطابه

۷-۶-۳) طرح اداره اوقاف

۸-۶-۳) تخریب مدارس علمی و مساجد

۹-۶-۳) تغییر ماههای قمری به ماههای شمسی

جمع بندی

فصل چهارم: سیاست های مصطفی کمال در مقابل مذهب و نیروهای مذهبی

۱-۴) زندگی نامه مصطفی کمال آتاتورک

۱-۱-۴) نحوه به قدرت رسیدن آتاتورک

۲-۴) اندیشه های تجددگرایی در ترکهای جوان

۱-۲-۴) ضیاء گوکالپ و ناسیونالیسم ترک

۳-۴) مصطفی کمال و سلطنت

۴-۴) مصطفی کمال و خلافت

۱-۴-۴) تخریب مساجد و اماکن مذهبی

۲-۴-۴) مقابله با دراویشان

۳-۴-۴) دگرگونی پوشاک

۴-۴-۴) دگرگونی حقوقی

جمع بندی

نتیجه گیری بخش دوم : مقایسه سیاستهای ضد مذهبی در ایران و ترکیه

وجوه تشابه

پیشینه نوسازی

وجوه اختلاف:

تفاوت در شیوه عمل

تفاوت در ساختار سیاسی دو کشور

فصل پنجم : دین و سازمان روحانیت در ایران

مذهب شیعه

۱-۱-۵) رهبری شیعیان در دوران غیبت

۲-۱-۵) سازمان مذهبی شیعه

۳-۱-۵) منابع مالی روحانیون شیعه

۴-۱-۵) تشکیلات حکومتی روحانیون

۵-۱-۵) اصولیون و اخباریون

۱-۵-۱-۵) ویژگیهای مکتب اصول

فصل ششم: دین و سازمان روحانیت در ترکیه

۱-۶) مذهب رسمی

۲-۶) ادیان ،مذاهب و طریقتهای موجود در ترکیه

۱-۲-۶) شیعیان

طریقت ها و داراویش

۱-۳-۶) علویان

۲-۳-۶) بکتاشیه

۳-۳-۶) طریقت نقشبندیه

۴-۳-۶) طریقت نورجی ها

۵-۳-۶) سلیمانجی ها

۶-۳-۶) طریقت تیجانیه

۷-۳-۶) طریقت مولویه

۴-۶) اقلیتهای غیر مسلمان

۱-۴-۶) مسیحیان

جمع بندی

نتیجه گیری بخش سوم :

تفاوتهای دین و سازمان روحانیت در ایران و ترکیه

میزان همگرایی مذهبی

میزان مبارزه جویی

میزان استقلال سیاسی و مالی

فصل هفتم : مقاومت در برابر سیاستهای نوسازی در ایران

۱-۷) تأسیس جمهوری

۲-۷) آیه الله نائینی

۳-۷) آیهالله سید ابوالحسن اصفهانی

۴-۷) آیهالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی

۱-۴-۷)موضع آیه الله حائری در برابر مسایل سیاسی و اجتماعی کشور

۵-۷) آیهالله شیخ محمد تقی بافقی

۶-۷) طرقت ها و دراویش

جمع بندی

فصل هشتم : مقاومت در برابر سیاست های آتاتورک

۱-۸) مقاومت جدی صورت نگرفت

۲-۸) شورش شیخ سعید

نتیجه گیری بخش چهارم :

مقایسه مقاومت در ایران و ترکیه در برابر سیاست های ضد مذهبی

توانای بسیج اجتماعی

منابع مآخذ

منابع انگلیسی

منابع ترکی استانبولی