پایان نامه بررسی رابطه مادر- کودک و طرح واره های ناسازگار اولیه در دانشجویان دارای اختلالات روانشناختی 

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه مادر- کودک و طرح واره های ناسازگار اولیه در دانشجویان دارای اختلالات روانشناختی می باشد.جامعه آماریپژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل می باشدکه به روش نمونه گیریای تصادفیسادهانتخاب شد، ابتدا600 نفر از دانشجویان پرسشنامه  SCL 90-R  را تکمیل کردند و از بین این افراد 70 نفر دانشجو دارای اختلالات روانشناختی شناسایی شدند و پرسشنامه طرح واره های ناسازگار یانگ و پرسشنامه رابطه مادر فرزندی     م روف را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از روش آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان داد طرح بین واره بریدگی و طرد( 53/0-)، طرح واره خودگردانی و عملکرد مختل( 65/0-)، طرح واره دیگر جهت مندی ( 41/0-)، طرح واره گوش به زنگی بیش از حد( 33/0-) با رابطه مادر – كودك ارتباط معنادار وجود دارد. این نتایج تلویحات مهمی در زمینه آسیب شناسی، پیشگیری و درمان دانشجویان دارد.

کلید واژه ها: طرح واره های ناسازگار اولیه، رابطه مادر- کودک، اختلالات روانشناختی

 کلیات تحقیق

مقدمه

در سال های اخیر توجه بر بهداشت روانی در جهان و به خصوص در کشور های در حال توسعه به دلیل نیاز روزافزون ساکنان آنان به خدمات بهداشتی، ابعاد تازه تری یافته است. دانشجویان به عنوان اعضای تاثیر گذار بر تحولات حال و آینده جامعه و فرآیند رشد و تحول جامعه از جایگاه مهمی برخوردار هستند نه تنها از این امر مستثنی نیستند بلکه توجه بیشتری را طلب می کنند و همین امر باعث شده که طیف وسیعی از پژوهش های مختلف بر روی این قشر صورت پذیرد. ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل در یک محیط جدید مقطعی بسیار حساس در زندگی جوانان می باشد. هر ساله تعداد زیادی از جوانان با سد کنکور روبرو می شوند و ناچار از عبور از این مانع بزرگ می باشند. محیط جدید و عواملی مانند دوری از خانواده، تفاوت های فرهنگی می تواند منبع فشار روانی برای دانشجویان باشد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالبا با فشار و نگرانی توام بوده و عملکرد و بازدهی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد( رتک[1]،1991؛ به نقل از تقدیسی و قره زاده، 1384).

تاثیر فشار های روانی ناشی از زندگی جدید و دگرگون شدن شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در بهداشت روانی و کیفیت زندگی انکار ناپذیر است. مرور گزارش های متعدد از سال 1342 نشان می دهد، طیف اختلالات روانی در گروه های مورد بررسی از 7/11 درصد تا 54 درصد در نوسان بوده است البته درصد کسانی که از سلامت روانی مناسب برخوردار نیستند بسیار بیشتر از این آمار است( صالحی،1383؛ به نقل از تقدیسی و قره زاده).

همچنین نظریه های بسیاری در خصوص سلامت روان و عوامل مختل کننده آن وجود دارد و یکی از مهمترین مولفه های نظریه شناختی در مورد اختلالات روانی، طرح واره ها هستند. در نظریه شناختی دیدگاه طرح واره محور، نقش اصلی به طرح واره ها، الگو های از پیش طراحی شده رفتار و راهبرد های تکاملی داده می شود که به تدریج باعث رشد و تعالی و باز آفرینی فرد می شود. فرض بر این است که طرح واره ها در نتیجه ارتباط متقابل بین عوامل بیولوژیک و محیط دوران کودکی شکل می گیرند.

طرح واره های ناسازگار اولیه یعنی موضوعات ثابت و دراز مدتی که در دوران کودکی به وجود می آیند، به زندگی بزرگسالی راه می یابند و تا حد زیادی ناکارآمدند. این طرح واره ها الگوهایی برای پردازش تجارب بعدی محسوب می شوند، یانگ[2](1999) معتقد است که طرح واره های ناسازگار اولیه قدیمی ترین مولفه های شناختی محسوب می شوند و حتی گاهی اوقات پیش از آن که کودک زبان را بیاموزد شکل می گیرند( طرح واره های پیش کلامی) و اغلب نفوذ خود را بر سیستم پردازش اطلاعات در زیر آستانه هوشیاری اعمال می کنند. پردازش طرح واره ای به راحتی و بدون اینکه نیازمند توجه از سوی بیمار باشد، صورت می گیرد و حالتی خود آیند دارد ( صاحبی، حمیدپور، 1383).

نهایتا اینکه به نظر می رسد طرح واره های ناسازگار اولیه در تعامل خلق و خوی فطری کودک با تجارب ناکارآمد او با والدین، خواهر و برادر ها، همسالان در طی سال های اولیه زندگی به وجود می آیند و تحقیقات بسیاری نیز به این روابط اشاره کرده اند( هریسون[3]، 2007؛ ماسن و همکاران،1380).

در این میان ارتباط مادر- کودک از اهمیت زیادی برخوردار است.همچنین گروهی از روان شناسان به لزوم و اهمیت فراوان مهر و محبت مادری برای حفظ سلامت روانی کودک معتقدند. به نظر این گروه والدین می بایست با کودک، به خصوص در سال های کودکی، به دلیل ناتوانی ها و نیازهای فراوانش، رفتاری محبت آمیز داشته باشند. به هر حال، آن چه می توان گفت این است که مهر و محبت برای کودک لازم است، اما افراط در ابراز آن تا دوره نوجوانی موجب عقب ماندگی کودک در تکامل عاطفی و اجتماعی می شود و این امر سازگاری وی را با شرایط زندگی بزرگسالی مختل می سازد( احدی،1385).

با توجه به مطالب ذکر شده،هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ارتباط رابطه مادر- کودک و طرح واره های ناسازگار اولیه در دانشجویان دارای اختلالات روانشناختی می باشد.

بیان مساله

اختلال روانی یا بیماری روانی یک الگوی رفتاری و روان شناختی است که در یک فرد اتفاق می افتد و همواره با آشفتگی در کارکرد ناشی از یک اختلال بیولوژیک، اجتماعی، روان شناختی،ژنتیکی، فیزیکی یا شیمیایی است. بیماری روانی علاوه بر رنج و محدودیت هایی که برای فرد ایجاد می کند، باعث می شود تا فرد در فعالیت های اجتماعی و حر فه ای خود دچار تبعیض هایی به علت انگ بیماری روانی نیز شود بنابراین تاثیر اختلالات روانی روی جامعه به دلیل مراقبت از آنها بسیار مهم است.

سازمان بهداشت جهانی در سال 2001 اعلام کرد که تقریبا 45 میلیون نفر در سراسر دنیا از برخی اختلالات روانی رنج می برند و از هر 4 نفر 1 نفر در برخی مراحل زندگی علایم اختلالات روانی را تجربه می کنند ( یاسمی و همکاران ،2005).

پژوهش های انجام گرفته در زمینه اپیدمیولوژی اختلالات روانی در نقاط مختلف ایران نشان می دهد که میزان شیوع اختلالات از سال 1342 تا 1379 بین 11 تا 8/23 درصد در نوسان بوده است(دمیت تنایر[4]، به نقل از احمدوند و همکاران،1387).

بخش مهمی از جمعیت جوان کشور ایران در حال تحصیل دردانشگاه ها و موسسات آموزش عالی هستند. نقش این دانشجویان به عنوان سرمایه انسانی،در آینده کشور بسیار بااهمیت است و ضرورت برنامه ریزی برای بهبود شرایط آنها بر هیچ کس پوشیده نیست. یکی از عوامل موثر در بهبود وضعیت این گروه از جامعه، برخورداری از سلامت روانی است.

مشکلات ویژه دانشجویان، مانند مهاجرت و دوری از خانواده، تنیدگی ناشی از امتحانات، مشکلات مالی، قرار گرفتن در محیط جدید و عدم اطمینان به آینده شغلی موجب مواجهه بیشتر آنها با عوامل تنش زا می گردد. افزایش تنیدگی نیز ممکن است روی سلامت روانی آنها اثرات نا مطلوبی داشته باشد.